مسئله نماز تراویح

برای دانش‌پژوهان واضح است که نماز تراویح در ادوار مختلف عصر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم روش‌های متفاوتی را پشت سر گذاشته است. پس از این که در سال دوم هجری روزه رمضان فرض گردید آن‌حضرت صلی‌الله‌علیه‌وسلم به نماز در شب‌های رمضان ترغیب می‌داد.

عن أبی‌هریرة رضی‌الله‌تعالی‌عنه قال: قال رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم: «من قام رمضان إیمانا و إحتسابا غفر له ما تقدم من ذنبه» [مشکاة‌المصابیح، ص:114، باب قیام شهر رمضان/ بیهقی، السنن الکبری 2/ 492، مباحث صلاة التراویح/ ریاض‌الصالحین، ص: 450]
این نخستین مرحله قیام رمضان بود. در این مرحله صرفا به ترغیب اکتفا شده و صحابه کرام رضی‌الله‌عنهم نیز بنا به ترغیب رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وسلم در شب‌های رمضان به‌صورت خودجوش در جماعت‌های متعدد در گوشه‌های مختلف مسجد نبوی به ادای نماز تراویح می‌پرداختند.

تسبیحات نماز تراویح

بسم الله الرحمن الرحیم
تسبیحات نماز تراویح
تسبیحاتی که در ترویح اول و دوم و سوم و چهارم خوانده می شود:

سُبْحَانَ اللّٰهِ الْمَلِکِ الْقُدُّوسِ۝سُبْحَانَ ذِی الْمُلْکِ وَ الْمَلَکوُتِ۝سُبْحَانَ ذِی الْعِزَّةِ وَ الْعَظَمَةِ وَ الْهِیْبَةِ وَ الْقُدْرَةِ  وَ الْجَلَالِ وَ الْجَمَالِ وَ الْکَمَالِ وَ الْکِبْرِیَاءِ وَ الْجَبَرُوتِ۝سُبْحانَ اللّٰهِ الْمَلِکِ الْحَیِّ الَّذِی لَا یَنَامُ وَ لَا یَمُوتُ سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّنَا وَ رَبُّ الْمَلَائِکَةِ وَ الرُّوحِ

لَا اِلٰهَ اِلَّا اللّٰهُ لَا اِلٰهَ اِلَّا اللّٰهُ۝نَسْتَغْفِرُ اللّٰهَ وَ نَسْئَلُکَ الْجَنَّةَ وَ نَعُوذُ بِکَ مِنَ النَّارِ۝ اَللّٰهُمَّ یَا مُجِیْرُ یَا مُجِیْرُ  ۙنَجِّنَا مِنَ النَّارِ نَجِّنَا مِنَ النَّارِ  بِحُرْمَةِ سَیِّدِ الْاَبْرَارِ وَ آلِهِ الْاَطْهَارِ وَ اَصْحَابِهِ الْاَخْیَارِ بِرَحْمَتِکَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمِیْنَ۝

تسبیحاتی که در ترویح آخر(پنجم) خوانده می شود:

سُبْحَانَ اللّٰهِ الْمَلِکِ الْقُدُّوسِ۝سُبْحَانَ ذِی الْمُلْکِ وَ الْمَلَکوُتِ۝سُبْحَانَ ذِی الْعِزَّةِ وَ الْعَظَمَةِ وَ الْهِیْبَةِ وَ الْقُدْرَةِ  وَ الْجَلَالِ وَ الْجَمَالِ وَ الْکَمَالِ وَ الْکِبْرِیَاءِ وَ الْجَبَرُوتِ۝سُبْحانَ اللّٰهِ الْمَلِکِ الْحَیِّ الَّذِی لَا یَنَامُ وَ لَا یَمُوتُ سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّنَا وَ رَبُّ الْمَلَائِکَةِ وَ الرُّوحِ

سُبْحَانَ اللّٰهِ الْمَلِکِ الْحَنَّانِ سُبْحَانَ اللّٰهِ الْمَلِکِ الْمَنَّانِ سُبْحَانَ اللّٰهِ الْمَلِکِ الْبُرْهَانِ سُبْحَانَ اللّٰهِ الْمَلِکِ الدَّیَّانِ۝ مَرْحَبَا مَرْحَبَا یَا شَهْرَ رَمَضَانَ ، شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیْهِ الْقُرْآنُ شَهْرُ التَّرَاوِیْحِ وَ التَّسَابِیْحِ ، فِیهِ مَغْفِرَةٌ وَ خَتْمُ الْقُرْآنِ ۝شَهْرٌ اَوَّلُهُۥ رَحْمَةٌ وَ أَوْسَطُهُۥ مَغْفِرَةٌ وَ آخِرُهُ الْإِجَابَةُ وَ الْعِتْقُ مِنَ النَّارِ ۝  اَللّٰهُمَّ یَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الْأَبْصَارِ وَ یَا خَالِقَ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِؕ ﻧَﻮِّﺭ ﻗُﻠُﻮﺑَﻨَﺎ بِنُورِ مَعْرِفَتِکَ یَا عَزِیْزُ یَا غَفَّارُ ، یَا کَرِیْمُ یَا سَتَّارُ ، یَا جَلِیْلُ یَا جَبَّارُ ، یَا رَحِیْمُ یا رَحْمَانُ ، یَا اَللّٰهُ یَا اَللّٰهُ یَا اَللّٰهُ۝
لَا اِلٰهَ اِلَّا اللّٰهُ لَا اِلٰهَ اِلَّا اللّٰهُ۝نَسْتَغْفِرُ اللّٰهَ وَ نَسْئَلُکَ الْجَنَّةَ وَ نَعُوذُ بِکَ مِنَ النَّارِ۝ اَللّٰهُمَّ یَا مُجِیْرُ یَا مُجِیْرُ  ۙنَجِّنَا مِنَ النَّارِ نَجِّنَا مِنَ النَّارِ  بِحُرْمَةِ سَیِّدِ الْاَبْرَارِ وَ آلِهِ الْاَطْهَارِ وَ اَصْحَابِهِ الْاَخْیَارِ بِرَحْمَتِکَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمِیْنَ۝

توجه:
در دهه اول ماه مبارک رمضان« مَرحَبا » بگوید
در دهه دوم ماه مبارک رمضان« اَلفَراق » بگوید
در دهه سوم ماه مبارک رمضان« اَلوَداع » بگوید

انواع مکروه

احناف مکروه را دو نوع می‌دانند:

مکروه تحریمی:
۱- آن است که بر اساسِ یک دلیل ظنی و نه قطعی، شارع، به صورت حتمی خودداری از آن را از مکلّف طلب کرده است، مانند خواستگاری بر خواستگاری شخص دیگر و بیع بر بیع دیگری؛ زیرا که نهی از این دو مورد با خبر آحاد ثابت شده که دلیل ظنی است. در نزد احناف، این نوع از مکروه در مقابلِ واجب قرار دارد و حکم آن، همان حکم حرام در نزد جمهور است، یعنی فاعل آن مستحق عقاب و مجازات است، گرچه به خاطر ظنی‌بودنِ دلیل آن، منکِرش کافر نمی‌شود.
مکروه تنزیهی:
۲- آن است که شارع به صورت غیر الزامی ترک آن را از مکلّف طلب کرده است، مانند خوردن گوشت اسب به خاطر نیاز به آن در جنگ و وضو گرفتن از مابقی آبی که پرندگان شکاری نوشیده‌اند. حکم این نوع مکروه، آن است که فاعلش مورد ذم و عقاب قرار نمی‌گیرد، گرچه انجام آن خلاف اولی و افضل است .
این اختلاف‌نظر میان جمهور و احناف مانند اختلاف آنان در فرض و واجب است، چون حنفیه به دلیلِ طلبِ الزامی ترک فعل نگاه کرده‌اند و بر آنند که: اگر دلیل (منع از یک عمل) قطعی [مانند نص قرآن یا حدیثِ متواتر] باشد، آن عمل حرام است، اما اگر ظنی [مانند اخبار آحاد] بود، مکروه تحریمی است و اگر طلب ترک غیر الزامی باشد، مکروه تنزیهی است. اما جمهور از حیث قطعی یا ظنی‌بودن به دلیل نگاه نکرده‌اند، بلکه فقط به طبیعت طلب ترک فعل نگاه کرده‌اند و به نظر آنان، اگر طلب الزامی باشد، فعل حرام است، خواه دلیل آن قطعی و خواه ظنی باشد، اما اگر طلب ترک غیر الزامی باشد، آن را مکروه می‌دانند و این نوع [مکروه] در مقابل مکروه تنزیهی در دیدگاه احناف قرار دارد.

فرایض وضوء:

چهار تا هستند:
۱-شستن صورت از محل روییدن مو تازیر چانه
۲-شستن هر دو دست تا آرنج
۳- مسح یک چهارم سر
۴- شستن هر دو پا تا قوزک

دعاهای وضو

الشیخ أحمد النعسان
الحمد لله رب العالمین، وأفضل الصلاة وأتم التسلیم على سیدنا محمد، وعلى آله وصحبه أجمعین، أما بعد:  
یُسْتَحَبُّ عِنْدَ غَسْلِ أَو مَسْحِ الأَعْضَاءِ فی الوُضُوءِ الدُّعَاءُ، فَیَقُولُ بَعْدَ التَّسْمِیَةِ عِنْدَ المَضْمَضَةِ: اللَّهُمَّ أَعِنِّی عَلَى تِلَاوَةِ الْقُرْآنِ الْکَرِیمِ وَذِکْرِکَ وَشُکْرِکَ وَحُسْنِ عِبَادَتِکَ.
وَعِنْدَ الاسْتِنْشَاقِ: اللَّهُمَّ أَرِحْنِی رَائِحَةَ الجَنَّةِ وَلَا تُرِحْنِی رَائِحَةَ النَّارِ.
وَعِنْدَ غَسْلِ الوَجْهِ: اللَّهُمَّ بَیِّضْ وَجْهِی یَوْمَ تَبْیَضُّ وُجُوهٌ وَتَسْوَدُّ وُجُوهٌ.
وَعِنْدَ غَسْلِ یَدِهِ الْیُمْنَى: اللَّهُمَّ أَعْطِنِی کِتَابِی بِیَمِینِی وَحَاسِبْنِی حِسَابًا یَسِیرًا.
وَعِنْدَ غَسْلِ یَدِهِ الْیُسْرَى: اللَّهُمَّ لَا تُعْطِنِی کِتَابِی بِشِمَالِی وَلَا مِنْ وَرَاءِ ظَهْرِی.
وَعِنْدَ مَسْحِ رَأْسِهِ: اللَّهُمَّ أَظِلَّنِی تَحْتَ عَرْشِکَ یَوْمَ لَا ظِلَّ إِلَّا ظَلُّ عَرْشِکَ.
وَعِنْدَ مَسْحِ أُذُنَیْهِ: اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی مِنَ الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ.
وَعِنْدَ مَسْحِ عُنُقِهِ: اللَّهُمَّ أَعْتِقْ رَقَبَتِی مِنَ النَّارِ.
وَعِنْدَ غَسْلِ رِجْلِهِ الْیُمْنَى: اللَّهُمَّ ثَبِّتْ قَدَمِی عَلَى الصِّرَاطِ یَوْمَ تَزِل الأَقْدَامُ.
وَعِنْدَ غَسْلِ رِجْلِهِ الْیُسْرَى: اللَّهُمَّ اجْعَلْ ذَنْبِی مَغْفُورًا وَسَعْیِی مَشْکُورًا وَتِجَارَتِی لَنْ تَبُورَ.
جَاءَ فی المَوْسُوعَةِ الفِقْهِیَّةِ الکُوَیْتِیَّةِ: وَقَالُوا: إِنَّ الوَارِدَ مِنَ الدُّعَاءِ رَوَاهُ ابْنُ حِبَّانَ وَغَیْرُهُ عَنِ النَّبِیِّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَعَلَى آلِهِ وَصَحْبِهِ وَسَلَّمَ مِنْ طُرُقٍ یُقَوِّی بَعْضُهَا بَعْضًا ـ فَارْتَقَى إِلَى مَرْتَبَةِ الْحُسْنِ کَمَا قَال ابْنُ عَابِدِینَ ـ فَیُعْمَل بِهِ، وَالْحَدِیثُ الضَّعِیفُ یُعْمَل بِهِ فِی فَضَائِلِ الأَعْمَالِ بِشَرْطِ عَدَمِ شِدَّةِ ضَعْفِهِ. اهـ.
أَسْأَلُ اللهَ تعالى أَنْ یُفَقِّهَنَا فی الدِّینِ، وَیُعَلِّمَنَا التَّأْوِیلَ، وَیَرْزُقَنَا العَمَلَ بِمَا نَعْلَمُ. آمین.